De mystiek van Meister Eckhart
- Citaat: "koester in uw ziel die plaatsen die niet gekwetst zijn"
- Evenement: https://www.sintpaulusantwerpen.be/activiteit/studium-generale-ateliers-5/
- Spreker: dominicaan Marcel Braekers
- Slides: https://photos.app.goo.gl/PBWhpY2UfN3jsX7u9
- Video: https://www.youtube.com/watch?v=VjU6B4aPUPc&ab_channel=DominicainsdeBelgique
Het "niet wetende weten"
....is de houding waarbij de mens zich ontdoet van zijn kennis / ervaring etc., om op andere wijze contact te krijgen met werkelijkheid (waarbij die werkelijkheid naar jou toe komt, ipv omgekeerd)
Elke voorstelling (van de werkelijkheid) in mijn hoofd is (niets meer dan) een vernauwing van d(i)e werkelijkheid.
BOEK-tip:
"Van God houden als van niemand: preken van Eckhart" (vertaald door Frans Maas)
HISTORISCHE CONTEXT
Het gezag verschoof, weg van koning / bisschop, naar het eigen centrum / geweten van de mens.
INVLOEDEN op het denken van Eckhart
- Aristoteles' "de anima", als alternatief op het neo-platonisme
- Plotinus' "Eaden", over de onvatbare / ongrijpbare Ene
- Dionysius de Areopagiet's "Over Mystieke Theologie", waarin hij stelt: "Ja, ...en die Ene is God!
Dit Apofathische ("niet-weten") denken komt ook vandaag nog ter sprake:
- Vaststelling: onze woorden wijzen niet meer naar de werkelijkheid!
- Roger Raveel's wit vierkant (op al zijn schilderijen) representeert de eigenlijke werkelijkheid
- Herman De Coninck was, in zijn poëzie, op zoek naar de leegte die niet leeg is.
Adviezen van meister Eckhart
ADVIES-1
"Stel je lagere en hogere krachten
ten dienste van
jouw Grond / Grunt / Zielenvonk / zuiver niets (dat niet niets is) / afgrond / centrum.
.
...want handelen volgens jouw krachten heeft nadelen: zo'n handelen
- blijft beperkt tot wat ratio en zintuigen aankunnen
- legt het accent op jouw eigen ik, jouw eigen initiatief
Om in dat "centrum" terecht te komen, is STILTE nodig
...om los te komen van de impact van je dagelijks leven.
ADVIES-2
i.p.v. te werken aan je Zelfontplooiing,
laat de werkelijkheid naar jou toe komen (vanuit jouw Grund)
...en dan kom je terecht
- niet meer: bij jouw idee van God
- maar bij: het vangnet van de Godheid (Opmerkelijk: precies dat vangnet raakten we kwijt in de 19 eeuw... met de huidige angsten tot gevolg)
Die "werkelijkheid" is aanwezig
- en: in mijn Grund
- en: in de ganse schepping
ADVIES-3
Laat toe
dat die Godheid
via die LegePlek
zich toont in diens eigen Grund
Ref. Rutger Kopland's "De lege plek":‘
'Ga nu maar liggen liefste in de tuin,de lege plekken in het hoge gras, ik hebaltijd gewild dat ik dat was, een legeplek voor iemand, om te blijven'
( ‘XIV ‘ uit: Een lege plek om te blijven).
NEGATIO NEGATIONIS
is het ontkennen van
- wat ik (niet) ken
- mij die ontkennend bezig is.
ADVIES
- Geef het "ik" op, en
- Geniet van de Werkelijkheid die zichzelf geeft / schenkt
God vs Godheid
Ons taal-rooster (of -tralies) schept onderscheid!
...terwijl we op zoek zijn naar de "Ursprache" (Heidegger)
Na het samenkomen met de Godheid, is het de Godheid die jou terug brengt bij jeZelf (je hebt die terugkeer dus niet zelf in de hand ! )
BOEK-tip: Martin Buber "Ich und Du"... over het ik-worden DANKZIJ jou
.
Ruusbroec was anti-Rijnland mystiek (ref. thesis Chinese student KUL)
...terwijl Eckhart gewoon stelde: "God bouwt en de mens wordt"
Boek: "Een Weg van Verstilling" (Marcel Braekers)
WAT MET DE "INCARNATIE" ?
Antwoord:
in Eckhart's tijd lag de klemtoon op de menselijkheid van Jezus (lijden aan het kruis)... om identificatie met Christus te bewerkstelligen.
Eckhart hield niet van die benadering. Hij zei:
"Jezus
- is mens zoals u en ik, maar
- werd Christus. En dat moeten wij ook nastreven en ontvankelijk voor worden"
Ref. "Analogia proportionalus": God laat zich aan de ziel die er zich voor openstelt, zien
Incarnatie is dan "het eeuwige woord van de Vader, dat zich uitspreekt in de mens"
Ref. zijn 4 Kerstmis preken: "Dum MEDIO silentium..."
...waarbij Eckhart, in zijn eerste Godsgeboorte preek, zeer duidelijk maakt dat van de ‘drievoudige’ Godsgeboorte vooral de derde (in jezelf) belangrijk is !
- de eeuwige geboorte
- in de tijd Jezus
- in mij/iedereen = het zonder onderbreking baren van God. Het baren van God dat altijd door gebeurt; tot in mij en mij kinderen enz. toe! Wij ‘worden’…
==
ADDENDUM:
de kerstpreek van dominicaan Marcel Braekers, geïnspireerd door Eckhart:
Geboren in de stilte van de nacht
“Toen alle dingen zich midden in het zwijgen bevonden en de nacht in haar loop op het midden van haar baan stond, kwam van bovenaf, van de koninklijke troon, een verborgen woord in mij neer (dum medium silentium tenerunt omnia et nox in suo cursu medium iter haberet)”. Met dit citaat uit het boek Wijsheid en Job begint Meister Eckhart zijn mooie Kerstpreek. Belangrijk om weten is dat in de tijd dat hij preekte men vooral de menselijkheid van Jezus beklemtoonde. Figuren als Bernardus van Clairvaux en Franciscus van Assisi speelden daarbij een belangrijke rol. Ze waren vooral gegrepen door het immense lijden en de vernederende kruisdood van Jezus. Deze aandacht was niet toevallig want we spreken over ‘die waanzinnige dertiende en veertiende eeuw’ waarin naast mislukkingen van de oogst, de gesel van de pest Europa teisterde en oorlogsbendes het leven van mensen omverhaalden. De afbeeldingen van het kruis tonen in tegenstelling tot de daarvoor liggende tijd een verwrongen, smartelijke Christus die troost moest zijn voor iedereen in eenzelfde situatie. Ook de geboorte, het bezoek van de wijzen, het leven van de kleine Jezus werden om dezelfde reden kleurrijk voorgesteld, bedoeld om mensen op een concrete en levendige manier tot geloof te brengen. Niet toevallig was Franciscus de eerste die de stigmata in zijn lichaam kreeg en was hij het die voor het eerst met een kerststal op de verbeelding van het volk wilde inspelen. Men wilde aan mensen troost bieden en hen op een levendige wijze in contact brengen met dit lijden maar ook door genade getekend leven. Eckhart huiverde van deze evolutie en vroeg zich af of dit het juiste antwoord was op het probleem van het lijden en of mensen door die visuele vondst tot geloof zouden komen. Hebben de kerststallen die zo mooi en levendig het stadsbeeld kleuren enige invloed op gelovigheid? Of: voelen mensen zich getroost bij het besef dat er nog iemand is die lijdt?
Vertrekkend vanuit een heel andere visie op wat mensen nodig hebben begint Eckhart zijn homilie met die majestueuze zin: ‘Toen alle dingen zich in het zwijgen bevonden, kwam een verborgen woord in mij neer’. Eckhart kende wel de kerkelijke liturgie die de geboorte van Christus op drie manieren vierde: als geboorte in alle eeuwigheid, als komst in een stal en als geboorte in het hart van ieder mens, maar zijn aandacht ging helemaal naar die derde geboorte: Jezus die als Gods Woord neerdaalt in het centrum en onze leegte of diepte helemaal vervult. Alleen het ontvangen van Gods Woord in de diepte van het hart zal mensen bekeren en troosten, aldus Eckhart. Een luisterende en meevoelende ander helpt mij om lijden of verdriet te verwerken, maar echte troost moet vanuit mij eigen diepte opwellen. Een Kerststal, mooie gezang of een oproepende homilie kunnen mij wel in de sfeer brengen, maar de echte doorbraak om te geloven moet van binnenuit oplichten. Hoe kan deze geboorte dan plaats vinden? Het medium waardoor men dat Woord ontvangt en God geboren wordt, is zwijgend de stilte toelaten. Een stilte waarin veel gepraat en het zogenaamde weten verstommen. Door zich leeg te maken, zich beschikbaar te stellen en in diepe en stille aandacht zich te openen horen we een ander dan het dagelijkse spreken en kan het Woord in ons mens worden. Zo worden wij uitgenodigd om in deze heilige nacht die transformatie door te maken.
Hoe ver én tegelijk hoe dichtbij is deze visie vandaag? Er is de kerstdrukte, de hang naar geschenken, de gezellige familiesfeer, enz. En tegelijk leeft er een diep verlangen naar stilte, naar thuis komen in zijn eigenste centrum. De twee hebben een eigen waarde en geven vreugde. Maar het echte Kerstfeest, de waarachtige geboorte heeft maar plaats als mensen het immense zwijgen en de stilte van de nacht toelaten en de geboorte van Gods Woord feestelijk begroeten.
Zal het ons lukken al was het maar één moment om in deze nacht die geboorte in alle zuiverheid te kunnen voelen? Al maak je het maar één keer in je leven mee, dan nog is het voldoende om voortaan als een wachter uit te zien naar de morgen, zo ongeveer preekte Eckhart. Indien je ooit dat Woord in alle zuiverheid kunt horen, geeft het zo’n diepe vreugde dat je voor de rest van je leven ermee verder kunt.
Marcel Braekers OP
Reacties
Een reactie posten